İndikatörler

Asit ve bazların ayırt edilebilmesini sağlayan özelliklerden biri de asidik ve bazik özellikteki maddelerin bazı renkli maddelerin rengini değiştirmesidir. Örneğin bazı kişiler çayı limonlu içer. Limon sıkıldığında çayın renginde bir değişiklik olduğunu gözlemlediniz mi?

Çay asidik ortamda sarı, bazik ortamda kahverengi renk alır. Bu nedenle çaya asidik özellikteki limon sıkıldığında çay bulanıklaşır ve rengi sarıya döner. Kırmızılahana ve havuç kullanarak salata yaparken kırmızılahananın mor rengi, havucun rengi ile karıştığında kırmızıya döner.

Asidik özellikteki havuç, lahananın rengini kırmızıya çevirmiştir. Kırmızılahana içerdiği antosiyanin denilen bir pigment nedeniyle mor renklidir. Kırmızılahana asidik ortamda kırmızı, bazik ortamda sarı-yeşil renk alır. Asit ve bazların tanınmasında dokunmak, damlatarak aşınmayı gözlemlemek ya da tatmak gibi tehlikeli yöntemler yerine kırmızılahana gibi ortamın asitlik ya da bazlık özelliğine göre renk değiştiren boyar maddelerden yararlanabiliriz. Asit ve bazları tanımak için kullanılan organik boyar maddelere indikatör denir.

Asit-baz belirteçleri, zayıf asit ya da zayıf baz özellik gösteren kimyasal maddelerdir. Turnusol en yaygın kullanılan indikatörlerden biridir. Turnusol likenden elde edilir. Bir çözelti ya da kâğıt biçiminde hazırlanabildiği gibi mavi ya da kırmızı renkte de olabilir. Mavi turnusol kâğıdı asitlerle temas ettirildiğinde kırmızı, kırmızı turnusol kãğıdı bazlarla temas ettirildiğinde mavi renk alır. Örneğin mavi turnusol kâğıdının rengi portakal suyuna batırıldığında kırmızı, kırmızı turnusol kâğıdının rengi çamaşır suyuna batırıldığında mavidir.

Tablo 3.1’de bazı doğal indikatörlerin asit ya da baz ortamdaki renkleri verilmiştir. Bu tabloyu inceleyiniz.

Bazı çiçekli bitkiler, topraklarının asidik ya da bazik özellikte olmasına göre farklı renkte çiçek açar. Örneğin mavi renkli ortancalar asidik topraklarda yetişir. Pembe renkli ortancalar ise nötr ya da bazik özellikteki topraklarda yetişir.