Yanma tepkimesi nedir? Yanma tepkimeleri
Bir maddenin oksijen (O2) ile verdiği tepkimeye yanma tepkimesi denir. Yanma tepkimelerinde tepkimeye giren maddenin içerdiği elementlerin oksitleri (oksijen ile oluşturdukları bileşikleri) oluşur. Çoğunda ısı açığa çıktığı için bunlar ekzotermik tepkimelerdir. Yanma tepkimelerinde açığa çıkan ısı enerjisi çeşitli amaçlarla kullanılır. Örneğin evlerimizde kaloriferlerde doğal gaz, soba ve şöminelerde odun yakarak açığa çıkan enerjiyi ısınma amaçlı kullanırız.
Organik bileşikler yanıcıdır. Bu nedenle ısı enerjisi elde etmede yakıt olarak kullanılır. Doğal gaz büyük çoğunluğu metan (CH4), bunun yanında etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gibi organik bileşikleri yapısında bulunduran bir karışımdır. Genellikle yakıt olarak kullanılır. Organik maddeler yapılarında C, H atomlarını içerdiği için yanma tepkimelerinde yanma ürünü olarak CO2 ve H2O oluşur. Aşağıda doğal gaz karışımında bulunan yanıcı gazların yanma tepkimeleri verilmiştir. Bunları inceleyiniz.
Bazı yanma tepkimelerinde ısı ve ışık enerjisi açığa çıkarken, bazı yanmalar alevsiz gerçekleştiği için ışık gözlenmez. Alevin gözlendiği yanma tepkimeleri hızlı yanma, alevin gözlenmediği yanma tepkimeleri yavaş yanma olarak isimlendirilir. Odunun, kömürün, mumun yanması hızlı; demirin paslanması, bakırın oksitlenmesi, gümüşün kararması ise yavaş yanma olayıdır. Aşağıdaki tepkimeleri inceleyiniz.
Yanma tepkimesinin gerçekleşmesi için yanıcı maddenin oksijenle karşılaşması ve tutuşma sıcaklığına ulaşması gerekir. Yanma tepkimelerinin kontrolsüz gerçekleşmesi yangın çıkmasına neden olur. Yanma tepkimeleri söndürme işlemiyle durdurulabilir. Bir yanma tepkimesini durdurmak için yanma için gerekli faktörlerin ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin yanan bir şeyin üstüne ıslak kilim örtmek hem tutuşma sıcaklığını azalttığı hem de oksijenle teması kestiği için yanma olayını durdurur. Yangın söndürmede kullanılan tüplerde kuru buz adı verilen yüksek basınç altındaki karbondioksit (CO2) gazı bulunur. Havadan ağır olan bu madde, yanan bir cismin üzerine sıkıldığında soğuk olduğu için tutuşma sıcaklığını ortadan kaldırır ve havayla teması keserek oksijeni azaltır. Böylece yanma tepkimesi durdurulur.
